Rouw in het licht
Deze week lunchte mijn vriend met een collega. Die vertelde hem dat het niet zo goed ging met zijn vrouw. Haar vader was vorig jaar overleden en ze huilde nog steeds en lag ‘s nachts soms wakker. “Alé”, zei hij, “dat is nu toch raar, het is al meer dan een jaar geleden”. Ik was verbaasd over die uitspraak. Ik dacht dat de vele misvattingen over rouw stilaan de wereld uit waren, gezien de groeiende (media)aandacht voor het thema. Maar niet dus. Zo snel of eenvoudig werkt (mentaliteits)verandering niet.
Ik herinner me zelf ook nog de commentaren en opmerkingen die ik van buitenaf kreeg: “Is dat nu nog niet gedaan, die rouw?”. Of “De wereld draait niet alleen om jou hé”. Altijd gemakkelijk gezegd, natuurlijk. En misschien zelfs niet eens zo slecht bedoeld als dat het overkomt. Maar feit is dat niemand kan voelen wat jij voelt. En in plaats van louter nieuwsgierig of empathisch te zijn, geven mensen graag hun eigen ideeën en adviezen over het onderwerp mee. Persoonlijk deden die me alleen nog maar groeien in schuld en schaamte. Later ook in boosheid, toen het duidelijk werd hoe onzeker ze mij hebben gemaakt.
Het is dus nooit te laat om rouw nog eens extra in het licht te zetten. Dit keer niet met mis-, maar met ‘schoonheidsvattingen’. Ik zet er vier voor jullie op een rij.
1) Rouw is liefde(vol)
Hoe rauw verlies en afscheid ook zijn, het natuurlijke rouwproces dat erop volgt heeft in zijn essentie vooral met liefde te maken. Bij het heengaan van een dierbare wordt de fysieke verbinding of aanwezigheid (en daarmee gepaard de vele gewoontes en (toekomst)plannen) beëindigd, en dat is een van de meest directe aanslagen op ons hart die we in een mensenleven kunnen meemaken. De volle pijn daarvan gewaarworden toont de volle, grote en gretige liefde die we gevoeld hebben. Dat geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor huisdieren, een job die je jarenlang met hart en ziel hebt uitgeoefend of een woonplek die je hebt moeten achterlaten. Ook al hebben we in onze maatschappij de gewoonte om ons ongemakkelijk te voelen bij onze tranen en ons verdriet, de schaamte erover is totaal misplaatst. Want wat hebben we die persoon (of situatie of plek) graag gezien! Liefde is hartstochtelijk. Rouw is dat ook. Beide stromen zijn evenwaardig, zo waardevol en onlosmakelijk met elkaar verbonden.
2) Jouw rouwproces is jouw uniek schilderij
Er zijn ondertussen al heel wat theorieën over rouw gepasseerd. Van verschillende emotionele stadia over tijdsfasen, enz. En hoewel die zeker een houvast kunnen bieden wanneer je je in een rouwproces bevindt, is het even belangrijk om ze tegelijkertijd ook weer los te laten. Net omdat geen één rouwproces hetzelfde is. Er spelen zoveel, maar echt zoveel factoren een rol: de context, de aanloop, het afscheid, de relatie, hoe je omringd bent, je persoonlijke (werk)situatie, enz. Heel veel rouwprocessen zijn niet enkelvoudig, zoals bv. het overlijden van een grootouder op een gezegende leeftijd. Daarnaast hebben de invloeden van buitenaf ook een grote impact. Een werkgever die niet begrijpt dat je nog niet goed kan functioneren, vrienden die afhaken, spanningen in het gezin, maar evenzeer ook warme steun uit onverwachte hoek, creativiteit die oppopt om uiting te geven aan je verdriet, nieuwe wegen die zich openbaren, enz. Het allerbelangrijkste is dat je doorheen jouw rouwreis zo goed als mogelijk ingetuned kan blijven op jezelf. Jij bent de schilder, jij houdt het penseel vast. Jij voelt wat je voelt, welke kleur dat heeft en welke beweging daarbij nodig is. Dag per dag. Week per week. Jaar per jaar. Jij schildert jouw unieke rouwschilderij. En dat kan nooit dat van een ander zijn.
3) Tijd danst met rouw, en rouw danst mee
Wij zijn als mensen verslaafd aan tijd. Zeker in het westen is tijd zo lineair, dat alles met een streepje op een grote lijn gemarkeerd moet worden en daarna ook weer afgevinkt. Ik keek daarnet buiten naar het ijs op de rivier. Geen enkele figuur in dat ijs is rechtlijnig. Een rechte lijn vind je gewoon niet in de natuur ! Daarom hou ik zo van de natuur als raadgever. Gezien we toch natuurlijke wezens zijn… Tijd bestaat in ons hoofd, en nergens anders. Rouwprocessen zijn zo diepgaand en fundamenteel, dat ze een even grillig en niet rechtlijnig ritme hebben als de natuur. Er staat geen eindpunt op rouw. Het is de grootste misvatting die er bestaat. Natuurlijk leer je een verlies mettertijd meer integreren in je leven, en slijten de scherpste kantjes waarschijnlijk wel af, maar alle emoties waar je doorheen gaat zijn gewoon heel normale, menselijke stromen. Verdriet, pijn, vreugde, boosheid, teleurstelling, schaamte,.... Al die emoties komen en gaan, dikwijls ook onverwacht. De golven spoelen en overspoelen ons, maar dansen en spelen ook. Ze horen bij het leven en willen ons iets vertellen.
4) Rouw gaat evenveel over het leven als over de dood
Af en toe contacteert iemand mij over een rouwproces in hun leven dat niet te maken heeft met het heengaan van een persoon. Ze vragen dan of ze bij mij wel aan het juiste adres zijn. Natuurlijk ! Rouw is zoveel breder dan de dood. Ik zou zelfs durven zeggen dat er bijna evenveel rouwprocessen ‘in het leven’ plaatsvinden. Onze jongeren van vandaag zullen dat wel weten: er zijn nog nooit zoveel echtscheidingen geweest als de laatste jaren. Dat is bikkelhard rouwen, terwijl iedereen er nog (fysiek) is. Ook de coronaperiode heeft menig relaties en (familie)banden stevig door elkaar geschud, soms met pijnlijke breuken tot gevolg. Dat zijn oók rouwprocessen. Ontslag krijgen of geven op je werk, dat vraagt soms ook om een rouwperiode. En zo zijn er nog veel voorbeelden. Aarzel niet om contact te zoeken met een coach of therapeut, wanneer je voelt dat een bepaalde situatie je onderuit haalt of op je weegt. Het is heel normaal om er tijd en ruimte aan te schenken. Want het heeft allemaal zoveel betekend…
De winter is het seizoen bij uitstek om rouw en afscheid te eren. Natuurlijk mogen we dansen van vreugde bij alle nieuwe begin-nen, relaties en projecten die op ons pad komen. Maar even natuurlijk mogen we aandacht schenken aan wat is gestopt, wat niet kon verdergaan, aan wie er niet meer is. Ik kijk naar de kale bomen, die zo mooi zijn zonder hun bladeren. Ze blijven er ook zo rustig onder. Ze vertragen hun circulatie. Ze accepteren het seizoen. Ze wachten op een nieuw begin. Opdat ook jij mag eren wie en wat op dit moment geëerd mag worden. Met welke kleur of schilderskwast dan ook…
